ADOLESCENCJA - zagrożenia w tej fazie rozwoju

Czas adolescencji powoduje zmiany fizyczne w człowieku, pociągając za sobą konieczność psychicznego, emocjonalnego i społecznego odniesienia się do nich, akceptację swojego nowego wizerunku i roli społecznej. Dla wielu jest to zatem czas „eksperymentowania” także w dziedzinie używek, gdyż młody człowiek w pełni zdaje sobie sprawę, iż nie jest już dzieckiem, ale też i nie dorosłym. Nierzadko lekceważenie problemu stanowi początek uzależnienia, z którym człowiek boryka się przez całe swoje dorosłe życie, a niejednokrotnie stanowi „nienazwaną” przyczynę śmierci. Dlatego istotne jest wyodrębnienie przyczyn, dla których młodzież sięga dziś po substancje uzależniające.

                                                                  NIKOTYNIZM

Najskuteczniejszą metodą przekonującą młodzież, że nie warto palić, jest dobry przykład dorosłych. Młodzi ludzie, w których otoczeniu znajdują się palący członkowie rodziny, są szczególnie narażeni na sięgnięcie po papierosy. Tymczasem nałóg nikotynowy ma wybitnie negatywny wpływ na rozwijający się jeszcze organizm.

Statystyki pokazują, że niestety ponad połowa dziewcząt i 62 proc. chłopców w wieku 15 lat pali albo próbowało palić papierosy. Młody człowiek, który sięga po pierwszego papierosa, często nie zdaje sobie sprawy z negatywnych skutków, bagatelizuje perspektywę trudności w rzuceniu palenia i możliwości uzależnienia.
Pierwsze objawy uzależnienia od nikotyny mogą pojawić się u nastolatka już po kilku tygodniach sporadycznego sięgania po papierosy. Palenie spełnia u młodych m.in. rolę symbolicznego aktu buntu, za pomocą którego młody człowiek stara się udowodnić, że jest już dorosły i silny. Dzieci, do których przemawia taki sposób potwierdzania dorosłości czy buntu, pochodzą zazwyczaj ze środowisk o dużym odsetku palaczy wśród rodziców, rodzeństwa czy rówieśników, a także uczęszczają do szkół, w których palenie jest zjawiskiem powszechnym. Szczególnie narażone na sięgnięcie po papierosy są także dzieci o niskiej samoocenie i niskim statusie społecznym osiągające słabe wyniki w szkole.
W większości przypadków palenie tytoniu przez młodzież to również próba naśladowania osób dorosłych, sposobu trzymania papierosa, mimiki twarzy, zaciągania się dymem. Palenie w odczuciu młodych ludzi podnosi poczucie własnej wartości i traktowane jest jako sposób radzenia sobie z problemami i napięciami. Dlatego zdaniem specjalistów, najlepszym sposobem walki z nałogiem wśród młodych jest dawanie właściwego przykładu przez niepalących dorosłych.
Problem czynnego i biernego palenia tytoniu w populacji młodzieży jest niezwykle istotny z punktu widzenia niekorzystnego wpływu tego nałogu na ich stan zdrowia oraz konsekwencje społeczne i zdrowotne w ich dorosłym życiu.

                                                   CHOROBY PALACZY

Każdy człowiek narażony jest w mniejszym lub większym stopniu na wiele chorób, jednak osoby palące na własne życzenie prowokują występowanie niektórych z nich. Palacze są narażeni na raka płuc 22-krotnie bardziej niż osoby niepalące, ryzyko wystąpienia nowotworu gardła wzrasta u palaczy 12 razy, krtani - 10-18 razy, a trzustki 2-5 razy.

Atakujące nowotwory
Rak płuc to najczęstsza choroba palaczy. Uważa się, że ponad 90 proc. jego przypadków związanych jest z kancerogennym działaniem dymu tytoniowego. Ryzyko zachorowania podnosi także palenie bierne. Rak płuc jest jednym z najgorzej rokujących nowotworów. Stanowi najczęstszą przyczynę zgonów u mężczyzn i jest na drugim miejscu pod tym względem u kobiet. Leczenie i rokowania zależą od typu histologicznego raka oraz stopnia klinicznego zaawansowania i ogólnego stanu zdrowia pacjenta. Głównymi objawami choroby są: kaszel, duszność, ból w klatce piersiowej i krwioplucie. Podstawą rozpoznania jest ocena histopatologiczna wycinków guza pobranych na przykład podczas bronchoskopii. W leczeniu stosuje się przede wszystkim metody operacyjne, radioterapię i chemioterapię - co składa się na systemowe leczenie nowotworów. Efekty leczenia raka płuc są jednak niezadowalające i najważniejsze znaczenie w zmniejszeniu śmiertelności z jego powodu ma zwalczanie nałogu palenia tytoniu.
Liczne badania dowodzą, że im dłużej trwa nałóg palenia papierosów, tym większe jest ryzyko rozwoju różnych rodzajów raka, nie tylko raka płuc, u tego samego pacjenta. I tak znacząco zwiększa się u palących ryzyko wystąpienia: raka ślinianek - ryzyko wzrasta od 6 do 27 razy, gardła - 12 razy, przełyku - 8 do 10 razy, krtani 10 do 18 razy, żołądka - 2 do 3 razy, nerek - 5-krotny wzrost ryzyka, pęcherza moczowego - 3-krotny, trzustki - 2 do 5 razy częściej jest spotykany niż u osób niepalących.

POChP i choroby serca
Do innych najczęstszych chorób odtytoniowych należy przewlekła obturacyjna choroba płuc - POChP. Choroba ta powoduje zwężenie oskrzeli i w ten sposób utrudnia oddychanie. Ma charakter postępujący, a zmiany w płucach są tylko częściowo odwracalne. Chorzy na POChP, do których należą osoby z przewlekłym zapaleniem oskrzeli i osoby z rozedmą płuc, mają różne objawy. Do najczęstszych zaliczamy: uporczywy kaszel z odkrztuszaniem plwociny, duszności występującej po przejściu krótkiego dystansu, a nawet w spoczynku. Według Światowej Organizacji Zdrowia, POChP zajmuje czwarte miejsce wśród najczęstszych przyczyn zgonów, za chorobami serca, udarem mózgu i zapaleniem płuc. W Polsce szacuje się liczbę chorych na POChP na ponad 2 mln, a rocznie umiera na nią blisko 15 tysięcy osób. Jak podkreślają lekarze, najczęstszą przyczyną wystąpienia POChP jest właśnie palenie tytoniu.
Ten zgubny nałóg jest także jednym z najistotniejszych czynników zwiększających ryzyko zachorowania na choroby serca. W wyniku chorób serca spowodowanych paleniem papierosów w krajach rozwiniętych umiera rocznie wiele milionów osób. Palenie przyspiesza rytm pracy serca, podnosi ciśnienie tętnicze krwi, przyczyniając się do wzrostu ryzyka choroby nadciśnieniowej i upośledzenia przepływu krwi wiodącego m.in. do zawału mięśnia sercowego. Palenie jest również przyczyną występowania udaru mózgu. W Stanach Zjednoczonych i w Europie na udar zapada około 1,5 mln osób, z tego jedna trzecia umiera w ciągu roku od wystąpienia choroby. W Polsce notuje się około 75 tys. przypadków zachorowań rocznie, a około 30 tys. osób umiera. Część chorych przeżywa udar mózgu bez większych powikłań, ale wielu z nich ulega trwałemu inwalidztwu - udar może powodować m.in. niedowłady, osłabienie siły mięśniowej lub zaburzenia mowy, stąd ocenia się, że to właśnie udar jest główną przyczyną niesprawności wśród osób po 40. roku życia.

Źle działa na przewód pokarmowy, słuch i kości
Palenie powoduje również zmniejszenie odporności organizmu ludzkiego na bakterie powodujące owrzodzenie żołądka. Upośledza także zdolność żołądka do neutralizowania kwasów żołądkowych wydzielających się po jedzeniu, co powoduje uszkodzenie ścian żołądka przez nadmiar kwasu. Owrzodzenia żołądka są znacznie trudniejsze do wyleczenia u osób palących papierosy, a choroba ta ma u palaczy tendencję nawracającą.
Palenie papierosów, zarówno czynne, jak i bierne, upośledza również słuch, ponieważ powoduje większe przyleganie płytek krwi do ścian naczyń, a co za tym idzie - zwężenie światła naczyń i zmniejszenie dopływu krwi m.in. do ucha wewnętrznego. Palacze zaczynają tracić słuch w znacznie młodszym wieku niż osoby niepalące. Są też w o wiele większym stopniu narażeni na utratę słuchu związaną z licznymi nawracającymi infekcjami uszu.
Infekcje ucha środkowego zdarzają się u osób palących trzykrotnie częściej niż u niepalących, większe jest też u palących ryzyko komplikacji w wyniku infekcji, prowadzące np. do zapalenia opon mózgowych lub porażenia nerwu twarzowego.
Tlenek węgla, najbardziej trująca substancja wchodząca w skład dymu papierosowego (również i spalin samochodowych), przedostaje się do krwi znacznie szybciej niż tlen, upośledza funkcje organów o 15 procent, zmniejszając zdolność przenoszenia tlenu. Wpływa to upośledzająco również na tkankę kostną. Kości tracą swoją gęstość, a więc są bardziej podatne na złamania, a okres leczenia złamań znacząco wydłuża się u palących w porównaniu z osobami niepalącymi. Palacze są również bardziej narażeni na choroby kręgosłupa.